Τοπωνύμια

H γεωγραφική έκταση την οποία καταλαμβάνει κάθε κοινότητα, διαιρείται σε πολλές τοποθεσίες, που καλούνται τοπωνύμια (ονομασία ενός τόπου). Η ονομασία τους προήλθε από κάποιο γεγονός που σχετίζεται με τα κτήματα. Για παράδειγμα, ένα τοπωνύμιο φέρει ονομασία, η οποία προέρχεται από το μέγεθος και το σχήμα των χωραφιών του, όπως Αλώνια, Περβόλια, Ποταμός κ.ά. από την έκθεση ή το μέρος που βρίσκονται τα χωράφια, όπως Αγκούλιν, Κρεμμός, Λαξιά κ.ά., από την εδαφολογική σύσταση και γονιμότητα των χωραφιών, όπως Βυζατζιά, Καψότοπος, Πέτρα, κ.ά από την υγρασία ή ξηρασία του εδάφους, όπως Αβκολιά, Πλημαντόν, Χαούζα, κ.ά., από το όργωμα του χωραφιού, όπως Νιόλυμαν, Ππαμπατζιερόν, Σσιέρισσον, κ.ά., από τα αυτοφυόμενα φυτά στα εδάφη, όπως Παλλούρες, Μασσιερόχορτον, Σκλινιτζιερή κ.ά. Σε πολλές περιπτώσεις η ονομασία μιας τοποθεσίας προέρχεται από τον ιδιοκτήτη των χωραφιών, όπως για παράδειγμα «Λαξιά του Χατζηκάρουλα, Βασίλη παμπουλάρι» κ.ά. ή από κάποιο γεγονός που συνέβηκε στην τοποθεσία.

Καταβλήθηκαν προσπάθειες ώστε να συγκεντρωθούν και καταγραφούν όλα τα τοπωνύμια, που βρίσκονται στη γεωγραφική έκταση του Αβδελλερού και όπου ήταν δυνατό, δόθηκαν κάποιες πληροφορίες που αφορούν την προέλευση της ονομασίας τους, την απόστασή τους από το χωριό, καθώς και τη γεωγραφική τους τοποθέτηση.

Αγρελιές: Τοποθεσία στα νοτιοδυτικά της κοινότητας. Εδώ φύτρωναν αρκετοί αγκαθωτοί θάμνοι αγρελιάς (σπαραγγιάς), από τους οποίους πήρε η τοποθεσία το όνομά της.

Αϊ – Γιάννης: Είναι η μεγαλύτερη σε έκταση τοποθεσία του Αβδελλερού. Βρίσκεται στα νοτιοανατολικά και η ονομασία της προήλθε από το διαλυμένο ομώνυμο οικισμό, που λειτούργησε άλλοτε εκεί. Πιστεύεται πως σε αυτό το μέρος υπάρχει κρυμμένη στη γη εκκλησία. Η συγκεκριμένη τοποθεσία φέρει και την ονομασία «Αλουπόφουρνος».

Αθκιατζιερά: Βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του οικισμού. Της δόθηκε αυτό το όνομα, γιατί στα χώματά της υπήρχαν αδκιακόπετρες – τσακμακόπετρες, δηλαδή πέτρες με τις οποίες, στα παλιά χρόνια, οι άνθρωποι άναβαν φωτιά.

Ανεφανή: Περιοχή που είναι στα ανατολικά του χωριού. Το όνομά της έχει την προέλευσή του από το ρήμα αναφαίνομαι. Ερχόμενος κάποιος από ανατολικά και αφού περνούσε τον εκεί ευρισκόμενο λόφο, οι χωρικοί έλεγαν πως ανέφανε κι έτσι δημιουργήθηκε το τοπωνύμιο.

Αρκατζιές: Η τοποθεσία «Αρκατζιές» συναντάται στα ανατολικά του χωριού. Της δόθηκε η ονομασία αυτή, γιατί το έδαφος της διασχίζεται από αρκετά μικρά ρυάκια – αρκάτζια.

Ασπρογή: Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά. Η ονομασία της προήλθε από το άσπρο χρώμα του εδάφους της.

Διπλόστρατον: Η τοποθεσία βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του οικισμού. Η σύνθετη ονομασία της προήλθε από τις λέξεις διπλή και στράτα (δρόμος). Υπάρχουν δυο δρόμοι, από τους οποίους ο ένας οδηγεί προς την Αθηένου και ο άλλος προς τους Τρούλλους.

Ελιά ψηλή: Τοποθεσία στα νοτιοδυτικά του οικισμού. Πήρε την ονομασία της από από ένα ψηλό ελαιόδεντρο που υπήρχε εκεί.

Ελιούδκια: Περιοχή στα βορειοανατολικά της κοινότητας. Ονομάστηκε έτσι από την εκεί ύπαρξη μόνο δυο μικρών ελαιόδεντρων. Άλλα δέντρα ή θάμνοι δεν υπήρχαν.

Ελιούιν το ερημίτικον: Τοποθεσία στα δυτικά του χωριού. Η ονομασία της προήλθε από ένα μικρό ελαιόδεντρο, που βρισκόταν εκεί κατάμονο.

Εύκας: Άλλη μια περιοχή στα δυτικά. Το όνομά της προήλθε από το ρήμα ανεβαίνω – βγαίνω, αφού το μέρος αυτό είναι ανηφορικό. Έτσι εδώ η λέξη «εύκας» ερμηνεύεται ως ανήφορος.

Κάκαρος του Κούρβελλου: Τοποθεσία κοντά στο λόφο Κούρβελος. Επειδή τα νερά ρυακιού που πέφτουν από ύψος περίπου έξι μέτρων, κακαρίζουν, το μέρος πήρε τη συγκεκριμένη ονομασία. Αξιοπρόσεκτο είναι πως, κάπου ένα μέτρο πριν το νερό πέσει στη γη, γεμίζει μια φυσική στέρνα σκληρού πετρώματος, που έχει διάμετρο δυόμισι μέτρα και βάθος ένα μέτρο.

Στην τοποθεσία «Κάκαρος του Κούρβελλου», όπως και στη Βρύση του Μαύρου, κάποιοι συνηθίζουν να στήνουν «βερκά», για να παγιδέψουν μικρά πουλιά όπως κορυδαλλούς, σγαρτίλια κ.ά. Αυτό γίνεται από τον Απρίλη και τελειώνει τους θερινούς μήνες.

Κακορατζιές: Η τοποθεσία «Κακορατζιές» βρίσκεται στη νότια πλευρά του χωριού. Της δόθηκε η συγκεκριμένη ονομασία, ένεκα του ανώμαλου εδάφους της (κακές ράχες – ράτζιες). Στην τοποθεσία υπήρχε κρησφύγετο του απελευθερωτικού αγώνα 1955 – 1959.

Κακοσκάλα: Βρίσκεται στα νότια. Εκεί υπάρχει «η παθκιά της Παναγίας», αφού σύμφωνα με τους χωρικούς στο μέρος αυτό περπάτησε η Παναγία, πηγαίνοντας από την εκκλησία Αβδελλερού προς την Παναγία των Αμπελιών στην Αραδίππου.

Καυκαλιά τους πετεινούς: Περιοχή στα βόρεια της κοινότητας. Η ονομασία της προήλθε από το άγριο φυτό «πετεινοί ή παπαρούνες» που αυτοφυτρώνει στα χώματά της.

Κλοκκαρκά: Τοποθεσία στη βόρεια πλευρά του οικισμού. Το όνομά της οφείλεται στην εκεί παρουσία αρκετών αρπακτικών κορακιών – «κλόκκαρων» στην κυπριακή τοπολαλιά. Τα πουλιά αυτά, που στις μέρες μας αποτελούν είδος προς εξαφάνιση, κάθονταν στις προεξοχές των πετρωμάτων.

Κλούβα: Η τοποθεσία «Κλούβα» συναντάται στη δυτική πλευρά του χωριού. Της δόθηκε αυτή η ονομασία, γιατί εδώ, οι κυνηγοί «έστηναν κλούβα» (έφτιαχναν είδος κλουβιού) για να σκοτώσουν λαγούς, περδίκια και άλλα θηράματα. Η κλούβα κατασκευαζόταν από ξηρόχορτα σαν μικρή καλύβα. Στηνόταν σε αυτή την τοποθεσία, γιατί υπήρχε κοντά πηγάδι και γούρνες με νερό, από τις οποίες ποτίζονταν τα ζώα των βοσκών και κατά συνέπεια έβρισκε νερό και το θήραμα.

Κόκκινο: Η τοποθεσία «Κόκκινο», βρίσκεται στα δυτικά του οικισμού. Το όνομά της προήλθε από το κοκκινωπό χρώμα του εδάφους της.

Κοκκινόροτσος: Βρίσκεται στα νοτιοδυτικά. Εδώ υπήρχε μεγάλος βράχος – «ρότσος», το χρώμα του οποίου ήταν κοκκινωπό, γι’ αυτό και η ονομασία της περιοχής.

Κομμαθκιά: Τοποθεσία στα νοτιοανατολικά. Πρόκειται για μεγάλης έκτασης κομμάτι γης, το οποίο ανήκε σε ένα μόνο άτομο. Θέλοντας οι χωρικοί να καταδείξουν το μεγάλο μέγεθος του χωραφιού, το ονόμασαν «Κομματιά – Κομμαθκιά».

Κρεμμός χαλασμένος: Στα βορειοδυτικά της κοινότητας βρίσκεται η τοποθεσία «Κρεμμός χαλασμένος». Το όνομα προήλθε από τα χαλάσματα βράχων που πέφτουν από το ύψος του κρημνού, το οποίο ακουμπά τα δεκαπέντε μέτρα. Τα κομμάτια των βράχων, όπως αναφέρουν κάτοικοι του χωριού, μπορεί να φτάσουν το βάρος του ενός τόνου.

Κρυά βρύση: Η αναφερόμενη τοποθεσία βρίσκεται στα βορειοανατολικά του οικισμού. Παλαιότερα εκεί υπήρχε βρύση, το νερό της οποίας, ολόχρονα ήταν κρύο. Στις μέρες μας δεν σώζεται η βρύση. Αξιοσημείωτο είναι πως, σε απόσταση περίπου δεκαπέντε μέτρων από τη βρύση, υπήρχε σπηλιά που έφερε δυο τρύπες. Η μια τρύπα αποτελούσε την είσοδο και η δεύτερη που ήταν και μικρότερη, συνέβαλλε στον εξαερισμό της σπηλιάς. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η σπηλιά χρησιμοποιείτο ως κρυψώνα από τους χωρικούς της περιοχής, σε δύσκολες τους στιγμές. Στα μεταγενέστερα χρόνια η σπηλιά χρησιμοποιήθηκε από ζωοκλέπτες, οι οποίοι έκρυβαν σε αυτή κλεμμένα ζώα. Η τοποθεσία βρίσκεται μεταξύ Αβδελλερού και Τρούλλων.

Λαξιά του θηρίου: Άλλη μια τοποθεσία στη δυτική πλευρά του Αβδελλερού. Εκεί υπάρχει ένα μεγάλο ελαιόδεντρο με περιφέρεια γύρω στα έξι μέτρα και ύψος κοντά στα οκτώ μέτρα. Επειδή το ελαιόδεντρο θεωρείται «θηρίο» δηλαδή πολύ δυνατό, έτσι του δόθηκε η συγκεκριμένη ονομασία. Υποστηρίζεται πως η ελιά είναι ηλικίας τετρακόσιων χρόνων. Στο μέρος αυτό υπήρχε κρησφύγετο των ανταρτών του απελευθερωτικού αγώνα των Ελληνοκυπρίων, ενάντια του αγγλικού ζυγού.

Λαξιά του καογκρέμνου: Στα δυτικά του οικισμού είναι η τοποθεσία «Λαξιά του καογκρέμνου». Το όνομα σχηματίστηκε με το δικαιολογητικό ότι, η λαξιά (χαράδρα) είναι δίπλα από απότομο γκρεμό, στον οποίο δεν μπορεί κάποιος να ανεβεί, παρά μόνο αν μπει μέσα σε κάδο (κάον) και τον τραβήξουν με σχοινί.

Λαξιά του Μαύρου: Βρίσκεται στ ανατολικά του χωριού. Πρόκειται για λαξιά κοντά σε βουνό, του οποίου το έδαφος έχει μαυριδερό χρώμα. Έτσι η τοποθεσία ονομάστηκε «Λαξιά του Μαύρου».

Λίμνη της ελιάς: Στα νότια της κοινότητας υπήρχε βρύση, τα νερά της οποίας σχημάτιζαν λίμνη. Σε μικρή απόσταση από τη λίμνη υπήρχε ελαιόδεντρο κι έτσι σχηματίστηκε το αναφερόμενο τοπωνύμιο.

Ματζιαρίνα: Η τοποθεσία «Ματζιαρίνα» συναντάται στα νοτιοδυτικά της κοινότητας. Οι κάτοικοι πιστεύουν πως το όνομα προήλθε από αγριόχορτα που φύτρωναν εκεί και των οποίων το άνθος ήταν όμοιο με της ματζουράνας. Γι’ αυτό, η περιοχή πήρε τη συγκεκριμένη ονομασία.

Μαυρολάξια: Στα βορειοανατολικά του Αβδελλερού είναι η τοποθεσία «Μαυρολάξια». Πρόκειται για «λαξίδια» – μικρές λαξιές, με ανώμαλο έδαφος, μαυριδερού χρώματος. Έτσι οι μαύρες λαξιές πήραν την αναφερόμενη επωνυμία.

Μερράες: Τοποθεσία στα νοτιοανατολικά της κοινότητας, η οποία δια νόμου, έμενε ακαλλιέργητη για να βόσκουν τα αιγοπρόβατα.

Παλλουρόμουττες: Περιοχή στα βορειοανατολικά. Το όνομά έχει την προέλευσή του στον ακανθώδη αγριόθαμνο «παλλούρα», που αυτοφυτρώνει στην κορφή του λόφου.

Παλιάμπελα: Η τοποθεσία «Παλιάμπελα» συναντάται στα νότια του Αβδελλερού. Παλαιότερα εδώ υπήρχαν αμπελοφυτείες. Όταν μεταγενέστερα φυτεύτηκαν νέα φυτά αμπελιών σε άλλες τοποθεσίες του χωριού, οι κάτοικοι έδωσαν στην περιοχή την ονομασία που φέρει σήμερα.

Περτιτζιές: Περιοχή στη νοτιοδυτική πλευρά του χωριού. Η ονομασία της προήλθε από τα πολλά περδίκια (περτίτζια) που κάποτε κυκλοφορούσαν εκεί. Στις μέρες μας δυστυχώς έχουν εξαφανιστεί τελείως.

Πηγή ή Βρύση του Μαύρου: Συναντάται στη βόρεια πλευρά του Αβδελλερού. Εκεί υπάρχει βουνό του οποίου το έδαφος έχει χρώμα μαύρο. Στους πρόποδες του βουνού (στη δυτική μεριά) υπάρχει πηγή – βρύση, το νερό της οποίας είναι πολύ καλό.

Πορτίν της Κιρκιλλαρούς: Περιοχή στα νοτιοδυτικά. Η ονομασία της προήλθε από δυο φυσικές κολόνες που ορθώνονταν στις πλευρές δρόμου που υπήρχε εκεί. Οι δυο κολόνες φαίνονταν σαν πόρτα – πορτίν. Για την προέλευση του δεύτερου συνθετικού της τοποθεσίας δυστυχώς δεν ανακαλύψαμε στοιχεία. Σήμερα οι κολόνες δεν υπάρχουν, γιατί κατεδαφίστηκαν στη διάρκεια εκτέλεσης έργων στην περιοχή.

Ροτσοκόλυμπος: Βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της κοινότητας. Σε κάποιο σημείο τα νερά ποταμού που διασχίζει την τοποθεσία, έπεφταν από αρκετό ύψος και σχημάτιζαν κολύμπα – λιμνούλα. Το πέτρωμα του βυθού της κολύμπας είναι σκληρό σαν ρότσος (πέτρα) γι’ αυτό και η αναφερόμενη ονομασία.

Σπαλαθκιές: Περιοχή στα δυτικά του Αβδελλερού, της οποίας η ονομασία οφείλεται στους άγριους θάμνους «σπαλαθκιές», που φυτρώνουν στο έδαφός της.

Σπήλιοι: Τοποθεσία στη βόρεια πλευρά του οικισμού. Πρόκειται για δυο τεράστιους βράχους, οι οποίοι είναι φυσικά τοποθετημένοι σε τέτοια θέση, ώστε μόνοι τους σχηματίζουν σπηλιές. Σε βροχερές μέρες, σ’ αυτές τις σπηλιές μπορούν άνετα να προστατευτούν αρκετά πρόσωπα.

Σπήλιος της τριμιθκιάς: Συναντάται στα βόρεια του χωριού. Πρόκειται για μια σπηλιά πάνω στην οποία φυτρώνει θάμνος τριμιθιάς.

Στράτα του μοναστηρκού: Περιοχή στα δυτικά του χωριού. Της δόθηκε η αναφερόμενη ονομασία, γιατί οι χωρικοί περνούσαν από αυτή, για να μεταβούν στο μοναστήρι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Μάλλουρας.

Στρογγυλοπάμπουλα: Η τοποθεσία αυτή είναι στα βόρεια του οικισμού. Η ονομασία προήλθε από το στρογγυλό σχήμα (σαν παμπούλια) του εδάφους της.

Τζιναρωτός: Φυτώνυμη τοποθεσία στα βορειοανατολικά του Αβδελλερού. Εδώ φύτρωναν πολλές άγριες αγκινάρες, από τις οποίες πήρε την ονομασία της.

Τζοίμιστρα: Το τοπωνύμιο είναι στην ανατολική πλευρά του χωριού. Η ονομασία του προήλθε από την κυπριακή λέξη «τζοίμιστρον» δηλαδή μέρος όπου κοιμούνται άνθρωποι ή ζώα. Στην περίπτωση αυτή, εδώ κοιμούνταν αιγπρόβατα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Τιτσιρόμουττες: Βρίσκεται στα ανατολικά του οικισμού. Η ονομασία της τοποθεσίας οφείλεται στο γεγονός πως εδώ δεν φυτρώνει βλάστηση. Οι λόφοι είναι γυμνοί (στην κυπριακή τοπολαλιά τίτσιροι) γι’ αυτό και Τιτσιρόμουττες.

Φουρνί: Η τοποθεσία αυτή είναι στην ανατολική πλευρά του Αβδελλερού. Αναφέρεται πως, η ονομασία της προήλθε από το πετρόκτιστο κάλυμμα βρύσης που υπήρχε στην περιοχή, το σχήμα του οποίου έμοιαζε με μικρό φουρνί.

Χορτόμουττη: Τοποθεσία στα βορειοανατολικά του οικισμού. Το όνομά της έχει την προέλευσή του στα αγριόχορτα που βλαστάνουν στο έδαφός της.